กาลครั้งหนึ่งในลันตา หมู่เกาะทางทิศใต้ของจังหวัดกระบี่ มีเด็กชาย 2 คน ลืมตาดูโลก และเติบโตในหมู่เกาะนั้น
อำเภอเกาะลันตามีเนื้อที่รวม 220,000 ไร่ มีเกาะทั้งหมด 53 เกาะ เกาะที่ผู้คนอาศัยอยู่มีทั้งหมด 6 เกาะ และมีเกาะใหญ่ ๆ ทั้งหมด 3 เกาะ คือ เกาะกลาง เกาะลันตาน้อย และเกาะลันตาใหญ่

      สองเด็กชายเล่าว่า ลันตาในอดีตเป็นชุมชนแสนสงบ อุดมสมบูรณ์ไปด้วยทะเล ป่าไม้ พืชพันธุ์ธัญญาหาร ผู้คนที่นี่ใช้การสัญจรทางน้ำเป็นหลัก และด้วยความที่เป็นหมู่เกาะห่างไกลจากแผ่นดินใหญ่ หลายชุมชนก็เลือกจะปลูกข้าวกันเอง จึงมีไร่นากระจายอยู่ทั่วเกาะ ด้านสังคมก็อบอุ่น อยู่รวมกันได้ไม่ว่าชาติพันธุ์-ศาสนาไหน มีทั้งไทยพุทธ มุสลิม จีน และชาวเลที่อาศัยอยู่ร่วมกันอย่างสันติ จนเมื่อประมาณช่วงปี 2530 เป็นต้นมา ลันตากลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวและเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว

      ทั้งคู่โตขึ้นมาเป็นกำลังสำคัญของพี่น้องชาวเกาะ

      คนแรกคือ โอ๊ะ-ธีรพจน์ กษิรวัฒน์ ที่ปรึกษาสมาคมธุรกิจการท่องเที่ยวเกาะลันตา และที่ปรึกษาสมาคมท่องเที่ยวโดยชุมชน จังหวัดกระบี่ ส่วนคนที่ 2 คือ นราธร หงษ์ทอง อุปนายกสมาคมท่องเที่ยวโดยชุมชน จ.กระบี่

      “มีหลายเหตุผลที่ทำให้ผมมาทำงานท่องเที่ยว แต่เหตุผลใหญ่ ๆ คือ เราอยากใช้ชีวิตให้มีความสุขในบ้านของเราเอง” นราธรเล่า ผลงานสำคัญของเขาก็คือการพัฒนาวิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ที่ ‘ทุ่งหยีเพ็ง’ ชุมชนเล็ก ๆ ในเกาะลันตาใหญ่ 

      “ถ้าในวันข้างหน้ามันเต็มไปด้วยความวุ่นวาย การแข่งขัน ชีวิตบั้นปลายของเราไม่น่าจะมีความสุข แล้วผู้คนก็อาจจะขายที่แล้วทิ้งถิ่นฐานไปอยู่ที่อื่น

      “มันคือความห่วงใยในเกาะของตัวเอง” เขากล่าวยิ้ม ๆ

       นราธรเล่าว่า เมื่อถึงยุคเปลี่ยนผ่าน ที่ดินก็เริ่มเปลี่ยนมือ ไร่นาที่ชาวบ้านเคยปลูกข้าวกินเอง ก็เริ่มมีคนมาขอซื้อไปทำนากุ้งแทน เกาะลันตาที่เคยปลูกข้าวกินเองก็หายไป

       เศรษฐกิจของเกาะลันตาเริ่มเปลี่ยนไปพร้อม ๆ กับการท่องเที่ยวที่เริ่มเข้ามา ผู้คนเริ่มเปลี่ยนผันการหารายได้ จากที่ทำการเกษตรเป็นหลักก็ไปทำเรื่องการท่องเที่ยว ธีรพจน์มองว่าลันตาไม่ควรหวังให้การท่องเที่ยวเป็นรายได้หลักเพียงอย่างเดียวเพราะความเหลื่อมล้ำจะเกิดขึ้น กลุ่มที่ไม่ได้ทำการท่องเที่ยวก็จะขาดโอกาส กลายเป็นว่ามีคนจนมากมาย

       สิ่งที่ควรทำจริง ๆ ก็คือการผลักดันให้เมืองเติบโตไปพร้อมกันทั้งเมือง เพื่อให้ชาวลันตามีคุณภาพชีวิตที่ดี และเมืองมีคุณค่าในตัวเอง

      หลังจากที่ไปทำเรื่องการท่องเที่ยวในพื้นที่อื่นมานาน ปี 2546 นราธรก็เข้ามาพัฒนาบ้านเกิดของตัวเอง โดยมองภาคการเกษตรและการค้าขายของชาวบ้านเป็นหลัก แล้วเติมภาคการท่องเที่ยวเข้าไปช่วยส่งเสริม

      “สมัยก่อนที่แม่ผมมาอยู่ ญาติพี่น้องก็รู้สึกว่าแม่ผมมาลำบาก ถ้าเป็นข้าราชการ ใครย้ายมาอยู่ลันตาคือถูกลงโทษ” ธีรพจน์เล่า 

       ในสายตาของคนนอก เมื่อก่อนลันตาไม่ได้อยู่ได้อย่างสะดวกสบายนัก

       “แต่วันนี้ลันตากลายเป็นเมืองที่มีโอกาส มีการท่องเที่ยวเข้ามา ถ้าเรามองไม่เห็นโอกาสนั้น เราจะปล่อยให้เมืองพัฒนาไปตามยถากรรม โอกาสของเมืองดี ๆ ก็จะหายไป วันหนึ่งเราก็จะพบว่าเรามีชีวิตอยู่ท่ามกลางเมืองมลพิษที่วุ่นวาย ถ้าเราจัดการให้ดี เราจะเห็นเมืองที่ดีมากเมืองหนึ่งในอนาคต 

       “ถ้าเราเริ่มทำ จะพบว่ามีคนมองเห็นเหมือนกับเรา และพร้อมจะร่วมใช้ทักษะความสามารถของเขามาเชื่อมโยงทั้งคนในและนอกพื้นที่”

        ตัวแปรหนึ่งที่สำคัญมาก ๆ คือปัจจุบันรัฐบาลกำลังมีโครงการสร้างสะพานยาวประมาณ 2 กิโลเมตร เชื่อมเกาะลันตาจากฝั่งตำบลเกาะกลาง ข้ามมาที่ตำบลลันตาน้อย หากสะพานเสร็จจะรองรับนักท่องเที่ยวให้เข้ามาอีกไม่รู้กี่คนต่อกี่คน ผลที่ตามมาคือเรื่องเศรษฐกิจที่อาจดีขึ้น แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องเฝ้าระวังเรื่องความทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และการอนุรักษ์วิถีถิ่นมากกว่าเดิม 

        ชาวลันตาเห็นตรงกันว่า หากคิดจะออกนโยบายเพื่อการพัฒนาเมือง ก็ต้องเตรียมตัวก่อนที่สะพานจะเสร็จในอีก 4 - 5 ปีข้างหน้า

        นับเป็นโชคดีของลันตาที่คนในมีไฟพร้อมร่วมด้วยช่วยกัน ประจวบเหมาะกับที่นายอำเภอเกาะลันตาคนใหม่แพสชันเต็มเปี่ยม และตื่นตัวเรื่องการสร้างสะพานอย่าง นพรัตน์ ศรีพรหม เข้ารับตำแหน่ง ทุกคนจึงเริ่มคิดว่า ถึงเวลาแล้วที่เกาะลันตาแห่งนี้จะมี ‘เครื่องมือ’ บางอย่างที่ช่วยจัดการเรื่องความยั่งยืน ไม่ว่าจะเรื่องสังคม เศรษฐกิจ หรือสิ่งแวดล้อม

        25 เมษายน 2566 ‘ปฏิญญาอ่าวลันตา’ ก็ถือกำเนิดขึ้นมาอย่างเป็นทางการ 

        ไม่ใช่เรื่องง่ายที่การเปลี่ยนแปลงจะเกิดขึ้นได้ แต่ก็เกิดขึ้นกับลันตา

        ลันตาเป็นอำเภอที่มีหน่วยงานพากันเข้ามาทำงานในพื้นที่เยอะอยู่แล้ว แต่ธีรพจน์บอกว่า จุดแข็งของท่านนายอำเภอคือการวางแผนงานเชิงยุทธศาสตร์ ซึ่งวิธีในครั้งนี้คือ ‘การจัดเวทีพูดคุย’ เชิญภาคส่วนต่าง ๆ ทั้งประชาชน องค์กรส่วนท้องถิ่น เครือข่ายวิชาการ และ NGO มาเข้าร่วม ทำให้เกิดการมีส่วนร่วมและการกระจายข้อมูล สุดท้ายแล้วจึงมีถึง 48 หน่วยงานมาร่วมกันร่างปฏิญญาที่ดีที่สุด

         ปฏิญญามีเป้าหมายทั้งหมด 9 ข้อ 

     1. การทำประมงยั่งยืน
    2. การอนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง
    3. การพัฒนาเศรษฐกิจสีเขียวและเศรษฐกิจเกื้อกูล
    4. การท่องเที่ยวที่ยั่งยืน
    5. การเชื่อมโยงการพัฒนาทางเศรษฐกิจกับชุมชนท้องถิ่น
    6. การลดภัยคุกคามจากไมโครพลาสติกและขยะพลาสติกในทะเล
    7. การเพิ่มประสิทธิภาพการใช้พลังงาน และการเปลี่ยนผ่านจากพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตจากฟอลซิลไปสู่พลังงานสะอาด
    8. การพัฒนาทางสังคมและคุณภาพชีวิต
    9. การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน                                                                                                                                              

       จริง ๆ แล้ว การพัฒนาเมืองในด้านต่าง ๆ ก็เป็นสิ่งที่เกาะลันตาพยายามทำอยู่ตลอดมา หากปฏิญญาเป็นเหมือนการประกาศกร้าว สร้างบรรยากาศ สร้างการรับรู้ให้ทุกภาคส่วนทราบโดยทั่วกันว่าลันตาจะพัฒนาไปในทางไหน และพร้อมจะจับมือไปด้วยกัน 

       ครั้งนี้ลันตาไม่ได้มาเล่น ๆ