Hızlandırma Laboratuvarı’nı Ülke Ofisi’ne entegre etme süreci başlangıçta mevcut portföyler içindeki güncel çalışmaları kapsamlı bir şekilde anlamayı gerektiriyordu. İlk görüşmemizi atık yönetimi konusunda çalışan İklim Değişikliği ve Çevre Portföy ekibiyle yaptık. Bu ekiple işbirliği halinde, doldurabileceğimiz boşlukları ve destek olabileceğimiz alanları tespit ettik. Türkiye’de ‘sorumlu tüketim’ uygulamaları alanında acil bir ihtiyaç var gibi görünüyor. Mevcut çabalar sadece geri dönüşüme odaklanıyor fakat sorunun temelinde sorumlu tüketim yer alıyor ve bu konuyu ele almadan atık sorununun boyutu ve maliyeti artmaya devam edecek. “Kim kimle ne yapıyor?” anlamında potansiyel ortakların haritasını çıkarmak, bize potansiyel ortaklarımızın kimler olduğunu anlama konusunda yardımcı oldu:

§ Sıfır Atık, hükümetin liderlik ettiği, ulusal düzeyde uygulanan ve atık ve tüketim konusundaki farkındalığı artırmayı amaçlayan bir kampanya. Bölge ve şehir düzeyinde, belediyeler halihazırda bu konuyu ağırlıklı olarak atık yönetimi tarafından ele alıyor; bu durum sorumlu tüketim anlayışı vasıtasıyla bizim doldurabileceğimiz bir boşluk olduğunu ortaya koyuyor.

• Kentsel morfolojinin atık toplama üzerindeki etkisinden plastik şişelerin inşaat malzemesi olarak ileri dönüştürülmesine kadar tüketime odaklanan çok sayıda akademik çalışma var. STK’ların desteğiyle elektronik aletlerin yeniden kullanımını test eden birkaç disiplinlerarası öğrenci grubunu ve kulübünü keşfettik.
• Tek kullanımlık plastiklerin tüketimini azaltmak için yenilikçi çözümler tasarlayan üniversite teknoparklarına ve bağımsız girişimcilere baktık.

Öncelikle, sürdürülebilir uygulamalara ve plastik tüketimini azaltmaya yönelik ekoloji odaklı yaklaşımlara odaklandık ve eko-yaşamı uygulayarak farkındalığı ve hızlı eylemi geliştiren pek çok girişimle ve kolektif hareketle karşılaştık. Örneğin, “Kokopelli Şehirde” girişimi bunlardan biri ve İstanbul’daki bir pilot uygulama olarak permakültür ve ortak üretim konusundaki bilgi birikimini paylaşmak için çocuklara ve yetişkinlere yönelik eğitimler ve çalıştaylar düzenliyor.

Sorumlu tüketimin sürecin üretim tarafıyla başlaması gerektiğini anlamak da önemli, çünkü üretim tarafı insanların davranışsal eğilimlerini ve alışkanlıklarını doğrudan etkileyebiliyor. Üretim, piyasa dinamikleri ve ekonomik girişimler açısından hayati önemde bir müdahale alanı. Örneğin Biolive zeytin çekirdeklerinden biyolojik temelli plastik üretimi süreçlerini tasarlayan ve geliştiren bir biyoteknoloji şirketi, bu şirket aynı zamanda biyolojik temelli tanecikler üretiyor.

Bu anlamda, bu süreçte oluşturduğumuz fikir ve aktör portföyü bizi çeşitli hipotezlere ve deneylere götürebilecek olan farklı boyutlar vasıtasıyla çeşitli çözümlerin haritasını oluşturmamızı sağladı. Dolayısıyla, atık yönetimiyle ilgili yerel ve ulusal düzeydeki çözümleri haritamızda 3 kategoriye ayırdık: (i) İleri dönüştürme geri dönüştürme, büyük ölçüde STK’lardan ve araştırma kurumlarından oluşuyor; (ii) Atık toplayıcılar: Hükümet kuruluşlarıyla ve derneklerle bağlantılı olan yerel ve gayrı resmi oluşumlar; (iii) Türkiye’deki temiz teknoloji yeniliklerinin haritasını çıkardık.

Bu noktada sizlere karmaşık veri setlerini haritalamak için basit bir arayüz içeren bir aracı tanıtmak istiyoruz: GraphCommons. Bu platform verilerinizin birbiriyle bağlantılı niteliğini ortaya koymanızı, büyük resmi görmenizi ve içgörü kazanmanızı sağlıyor. Ortak zekayı destekleyerek ekosistemin ve çözümlerin haritalanmasını mümkün kılıyor. Örüntüleri keşfetmek verilerinizle hikayeler yaratmak ve grafiğinizin uygulamasını takip etmek için ağ analizini uygulayabilirsiniz. Biz bu platformu aktörlerle ilgili çözümleri küme haline getirmek için halihazırda kullanıyoruz. Bu nedenle, belli bir kategorideki çözüm bulutunu seçip örneğin STK, topluluk girişimleri, hükümet kuruluşları gibi ilgili aktörleri izleyebiliyoruz, bir yandan da çözümün tanımı ve mevcut durumunu takip altında tutabiliyoruz.

Bir zihin haritanız varsa, bunu sistemsel düşünme kapsamında katkı sağlayan herkes için işler hale getirebilirsiniz. Grafiğiniz içinde arama yapmak veya grafiğinizi değiştirmek için filtreler oluşturabilir ve verilerinizi sıralayabilirsiniz. Grafikte bulunan her bir ‘düğüm’ için, güncellenecek bir profil oluşturabilirsiniz.

100-gün görevi için, fizibilite bakımından bilinenleri ve bilinmeyenleri, engelleri ve fırsatları anlamak amacıyla muhtemel çerçeveleri değerlendirdik. Müdahale edilebilecek potansiyel alanlarla ilgili mevcut çözümleri önceliklendirdik ve pek çok kahve dükkanının ekoloji dostu çözümlere ayak uydurarak pazarlama stratejilerini değiştirmekte olduğunu fark ettik. (Paket serviste) tek kullanımlık kahve bardaklarının kullanımı Türkiye’de yaygın bir alışkanlık ve pek çok kişi bu ürünlerin geri dönüştürülemez olduğunun ve çoğunlukla katı atık sahasına depolandığının farkında değil. Kahve bardaklarının tüketimini azaltmak için farkındalığı artırmayla ve insanları ve kahve dükkanlarını alternatif çözümlere yönelmeye teşvik etmekle işe başlamalıyız. Deney süreci, sosyal medya kampanyalarının desteğiyle ‘sıfır plastik hareketi’ için zemin oluşturabilir.

Şu anda bu deneyi tasarlama sürecindeyiz ve çok heyecanlıyız çünkü doğru ortaklarla yapılacak bu küçük ölçekli deneyler, zihinsel dönüşümleri yaratacak uygulamaları doğurabilir ve bunun sonucunda da tek kullanımlık plastiklerin üretimi azaltılabilir.