Belki bugün kafein desteği almak için ofise bir kahve bardağıyla geldiniz. Kahveniz hala yeteri kadar sıcak mıydı, yoksa masanıza oturduğunuzda soğumaya başlamış olduğunu fark ettiniz mi? Kahvenizin en az bir saat boyunca sıcak kalmasını ve daha uzun süre tadını çıkarabilmeyi istemez misiniz? Peki, o zaman kahve termosunuzu alıp kahve dükkanına gitmeye, baristadan kendi kahvenizi termosunuza doldurmasını istemeye ve bu sayede küçük bir indirimden faydalanmaya ne dersiniz?

Şimdi yukarıda yazdıklarımızı unutun ve aşağıyı okumaya başlayın:

Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kentsel Atık Yönetimi Daire Başkanlığı’nın verilerine göre, plastik atıkların yıllık 31 milyon tonluk evsel atığın %12’sini oluşturduğunu biliyor muydunuz? Türkiye’deki kişi başına düşen plastik tüketimi son üç yılda yaklaşık %10 arttı ve 90 kilograma ulaştı. Kahvenizi tek kullanımlık kahve bardaklarında içerken sebep olduğunuz çevresel hasarın farkında mısınız? Kullandığınız bardağın en son gideceği yerin çok büyük ihtimalle okyanus olduğunu biliyor musunuz?

Tek kullanımlık plastiklerin tüketiminin azaltılması. Türkiye Hızlandırma Laboratuvarı’nın sürdürülebilir bir kentsel ekosistem için ilk müdahale noktası. Bu, çok daha büyük bir zorluğun çok küçük bir parçası gibi görünse de, tüketicilerin ve üreticilerin davranış biçimlerini değiştirmezsek, bu konuyla çok yakın zaman içinde mücadele etmemizin imkansız olacağı oldukça net.

Tek kullanımlık plastiklere karşı atılacak her türlü adım sadece bireylere yönelik değil, hükümetlerin düzenlemeler yapmasına ve işletmelerin ve bizim gibi kuruluşların yenilikler geliştirmesine ihtiyacımız da var. Gerçek bir ilerleme sağlamamız ancak tüm aktörlerin hep birlikte davranış değişikliğine gitmesiyle mümkün.

Türkiye Hızlandırma Laboratuvarı’nın şehir içindeki bir semt pazarı ve popüler bir alışveriş merkezi olmak üzere 2 farklı yerde ve ayrıca çevrimiçi olarak yaptığı anket yaklaşık 400 kişiye ulaştı. İnsanlar neleri engel olarak algılıyor? Tek kullanımlık plastik bağımlılığımızın nedenleri neler? Bu bağımlılığı ortadan kaldırmak için ne yapabiliriz?

Bulgular o kadar da şaşırtıcı değil; ilginç olan kısım ise pek çok insanın tek kullanımlık plastiklerin tehlikelerinin farkında olmasına rağmen, bu konuda adım atmanın her zaman kolay olmaması. Bunun yanında, adım atma isteği her zaman olmayabiliyor!

(Kahve bardağı gibi) sözde “kağıt” bardakların içinde plastik bir tabaka olduğu pek bilinmiyor; ankete katılan kişilerin %50’sinden azı bardaklardan bahsetti. Fakat onlara haftada kaç kahve bardağı kullandıklarını sorduğumuzda, ortalama sayı haftada 13 bardak oldu, bunu haftalık 12 plastik şişe ve 10 plastik poşet takip etti.

İnsanlara neden tek kullanımlık plastiklerin azaltılması için adım atılması gerektiğini düşündüklerini sorduğumuzda, pek çok insan “çevreyi korumak için” şeklinde yanıt verdi, öte yandan bu konuda herhangi bir adım atmamanın en popüler nedeni “Kimse adım atmıyor, ben neden bir şey yapayım?”. Bu cevaplar aynı zamanda “İnsanları tek kullanımlık plastik tüketimini azaltmaya ne ikna edebilir?” diye sorduğumuzda insanların dile getirmiş olduğu “farkındalık artırma”, “makul fiyatlı alternatifler” ve “girişimler” şeklindeki yanıtlarla ile aynı doğrultuda.

Davranış bilimin bu noktada bir rolü var:

İnsanlar, diğerlerinin olumlu adımlar attığına inanmalı, ayrıca kendi eylemlerinin neden olduğu hasarı da anlamalılar. İnsanları teşvik etmek için, bir takım indirimler veya benzeri kampanyalar yapılmalı ve plastiğin alternatifleri fiyat açısından daha makul olmalı…

İşe tedarikçilerle ve perakendecilerle başlamamız gerekiyor; kahve dükkanı yöneticilerinin ve baristaların kahve satış biçimlerini değiştirmesi gerekli. Tüketicilerin de kendi bireysel eylemlerinin sorumluluğunu almaya başlamaları gerekiyor. Farkındalığı artırmak için kampanya posterleri tasarlamak; baristaları standart olarak “burada içme” seçeneği için bir kupa sunma konusunda eğitmek ve kendi termosunu veya kupasını getirenlere indirim sunmak sürdürülebilir davranış değişikliği için hedeflediğimiz adımlar.

Rakamlarla gerçekler:

• 13 milyon ton plastik okyanusa ulaşıyor ve sualtı yaşamını tehdit ediyor
• Tek kullanımlık bir alışveriş poşetinin okyanusta çözünmesi 20 yıl sürüyor
• Bir plastik şişenin çözünmesi 450 yıl veya daha uzun süre alıyor
• Plastiklerin %90’ı asla geri dönüştürülmüyor
• Türkiye’de her yıl kişi başına 90 kilogram plastik tüketiliyor?
• Türkiye’de her yıl 25,8 milyon ton atık üretiliyor?
• Türkiye Hızlandırma Laboratuvarı’nın tek kullanımlık plastik anketinde 400 cevap kaydedildi