Bài đăng trên Báo Điện tử Chính phủ ngày 15 tháng 3 năm 2024

Tối hôm qua ngày 13 tháng 3, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) công bố Báo cáo toàn cầu về Phát triển con người. Nhân dịp này, Báo điện tử Chính phủ đã phỏng vấn Đại diện thường trú của UNDP Ramla Khalidi về những tiến bộ của Việt Nam trong phát triển con người và ý nghĩa của Báo cáo đối với Việt Nam.

Câu hỏi 1: Báo cáo Phát triển con người toàn cầu vừa được công bố đánh giá thế nào tiến bộ phát triển con người của Việt nam? Những yếu tố nào góp phần vào tiến bộ phát triển con người của đất nước?

Chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam liên tục được cải thiện qua các năm. Chỉ số HDI đã tăng gần 50% trong khoảng thời gian từ  năm 1990 đến 2022, từ 0,493 lên 0,726. Vào những năm 1990 khi UNDP bắt đầu giới thiệu HDI, Việt Nam ở vị trí cuối bảng xếp hạng, nhưng đã vươn lên đứng ở nửa trên trong bảng xếp hạng sau khi liên tục đạt được những tiến bộ trong 30 năm qua. Xếp hạng năm nay của Việt Nam dựa vào số liệu năm 2022 là 107 trên 193 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Việt Nam được xếp vào nhóm các quốc gia có mức phát triển con người cao trong suốt ba năm qua. Bảng xếp hạng không thay đổi nhiều vào năm sau so với năm trước vì các chỉ số như tuổi thọ và tỷ lệ nhập học thay đổi chậm theo thời gian. Tuy nhiên, thứ hạng của Việt Nam đã tăng lên do nền kinh tế vẫn tăng trưởng trong thời kỳ đại dịch, không giống như nhiều nước đang phát triển khác. Việt Nam ghi nhận tốc độ tăng trưởng cao vào năm 2022 và điều này đã nâng thứ hạng trong phát triển con người. Các chỉ số khác liên quan đến trình độ học vấn và tuổi thọ cũng tiếp tục được cải thiện.

Phát triển con người là trọng tâm trong chiến lược phát triển của Việt Nam trong nhiều thập kỷ qua và điều này đã đem lại những kết quả tích cực. Chúng ta đã chứng kiến những mức tăng đáng kể trong thập kỷ qua, đặc biệt trong tỷ lệ nhập học ở bậc trung học và các chỉ số y tế.

Câu hỏi 2: Là một quốc gia có mức phát triển con người cao, Việt Nam phải đối mặt với những thách thức gì trong nỗ lực tiếp tục thúc đẩy phát triển con người?

Việt Nam xếp thứ 91/166 quốc gia về Chỉ số Bất bình đẳng Giới, chỉ số xem xét sự bất bình đẳng trên ba khía cạnh sức khỏe sinh sản, trao quyền và thị trường lao động. Tỷ lệ nhập học của phụ nữ và trẻ em gái bình đẳng với nam giới và trẻ em trai, và Việt Nam có tỷ lệ nữ tham gia lực lượng lao động rất cao. Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề tồn tại ở những khía cạnh khác của bình đẳng giới. Sự phân công lao động theo giới vẫn dai dẳng, việc làm ổn định hơn, được trả lương cao vẫn dành cho nam giới, và phụ nữ vẫn chiếm một tỷ lệ nhỏ trong vai trò lãnh đạo trong Chính phủ, các cơ quan hành chính công và khu vực tư nhân.

Câu hỏi 3: Báo cáo Phát triển Con người mới công bố có tựa đề “Phá vỡ tình trạng bế tắc: Hình dung lại sự hợp tác trong một thế giới phân cực”, xin bà vui lòng giải thích rõ hơn và ý nghĩa của chủ đề này đối với Việt Nam?

Sự phân cực và thiếu lòng tin đang góp phần làm gia tăng tình trạng mất an ninh và bế tắc trong hợp tác quốc tế.

Chúng ta đang sống trong một thế giới với những phụ thuộc quốc tế phức tạp. Không một quốc gia nào có thể tự mình giải quyết được những thách thức toàn cầu mà chúng ta phải đối mặt, như tác động của biến đổi khí hậu đến sinh kế, an ninh lương thực và an ninh con người.

Trong thời gian tới, chúng ta sẽ gặp phải nhiều thách thức và cơ hội toàn cầu hơn. Đại dịch Covid-19 là một ví dụ về các loại mối đe dọa mà chúng ta sẽ phải cùng đối mặt cũng như những gì có thể đạt được thông qua hợp tác.

Những thay đổi do con người gây ra đối với hành tinh đang làm sâu sắc thêm những kết nối giữa con người và hành tinh. Công nghệ kỹ thuật số đang thay đổi cơ cấu kinh tế và thúc đẩy các luồng thông tin xuyên biên giới.

Nhưng thay vì tận dụng những sự kết nối này, chúng ta thường thất bại trong việc giải quyết những thách thức chung. Sự phân cực chính trị nổi lên như một trở ngại thực sự cho việc giải quyết những vấn đề này. Chúng ta cần làm việc cùng nhau để tìm ra giải pháp thiết thực cho các vấn đề chung thay vì cứ tập trung vào những khác biệt giữa chúng ta.

Việc Báo cáo nhấn mạnh đến việc tái định hình hợp tác trong một thế giới phân cực nhấn mạnh tầm quan trọng của các cơ chế đa phương đối với Việt Nam. Thông qua việc tích cực tham gia vào các diễn đàn này và thúc đẩy đối thoại toàn diện, Việt Nam có thể đóng vai trò tích cực trong nỗ lực giải quyết các thách thức toàn cầu và thúc đẩy phát triển bền vững cho người dân trong nước cũng như cộng đồng quốc tế.

Việt Nam có cách tiếp cận chủ động và mang tính xây dựng trong việc tham gia các cơ chế đa phương, thể hiện qua việc tham gia tích cực và vai trò lãnh đạo trong nhiều diễn đàn khu vực và quốc tế. Việt Nam tham gia ngày càng nhiều vào các khuôn khổ đa phương rộng lớn hơn, góp phần vào các hoạt động gìn giữ hòa bình, hỗ trợ nhân đạo và các nỗ lực phát triển bền vững. Việc Việt Nam được bầu làm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021 và Ủy viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2025 phản ánh ảnh hưởng và cam kết ngày càng tăng của Việt Nam đối với quản trị toàn cầu.

Khi chúng ta tiến sâu hơn vào Kỷ nhân sinh và cuộc chạy đua cách mạng kỹ thuật số, việc giải quyết những thách thức chung của chúng ta trong một thế giới phân cực đòi hỏi phải hình dung lại sự hợp tác. Vai trò của chủ nghĩa đa phương, sự đoàn kết toàn cầu và hành động hiệp lực càng trở nên quan trọng hơn.