UNDP'nin, depremden etkilenen geniş bölgede yerel kimlik ve geçim kaynakları açısından hayati önem taşıyan kültürel miras alanlarının restorasyonunu destekleyen "Kültürel Mirasa Sahip Çık" kampanyası Brüksel'de tanıtıldı

Brüksel, 9 Mayıs 2024 - Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Avrupa Birliği Nezdinde Türkiye Cumhuriyeti Daimi Temsilciliği ve Avrupa'daki kültürel miras kuruluşlarının Brüksel merkezli çatı kuruluşu Europa Nostra tarafından 7 Mayıs Salı günü Brüksel'de gerçekleştirilen üst düzey bir bilgilendirme toplantısında, Şubat 2023'te meydana gelen ve 53.537 kişinin ölümüne, 313.000 binanın yıkılmasına ve Türkiye'nin güneyinde 15,6 milyon kişiye ev sahipliği yapan 11 ilde 3,3 milyon kişinin evsiz kalmasına neden olan yıkıcı depremlerde zarar gören önemli kültürel miras alanlarının restorasyonu için uluslararası ve sürekli bir yardıma ihtiyaç olduğu ortaya koyuldu.  

Yaşanan bu büyük afet, 13 farklı medeniyetin binlerce yıl içinde miras bıraktığı sanat eserlerini ve diğer çeşitli yapıları içeren bölgedeki eşsiz kültürel mirasa hesaplanamayacak ölçüde zarar verdi. Bölgedeki 8.444 tarihi yapıdan 3.752'si hasar görürken, uzmanlar restorasyon maliyetinin 2 milyar ABD dolarının üzerinde olduğunu tahmin ediyor. 

UNDP Türkiye Mukim Temsilcisi Louisa Vinton, "Kültürel mirasın restore edilmesi, deprem sonrası toparlanma çalışmalarımız arasında kritik öneme sahip ve öncelikli bir konu. Burada sadece eserlerin yeniden inşa edilmesi değil, aynı zamanda bölgenin ruhunun, öz kimliğinin ve bölge halkının geçim kaynaklarının korunması da söz konusudur. Ortaklaşa çalışarak ve uluslararası dayanışma yoluyla bölgedeki kültürel mirasın restore edilmesine ve bölge halkının dayanıklılığını geri kazanmasına yardımcı olabiliriz” dedi.

UNDP'nin kişileri, hayır kurumlarını, şirketleri ve devletleri Türkiye'nin eşsiz kültür mozaiğini restore etmeye teşvik etmeyi amaçlayan "Kültürel Mirasa Sahip Çık" adlı küresel kampanyasının Brüksel lansmanı da bu bilgilendirme toplantısı kapsamında yapıldı. Kampanya, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın tavsiyesi üzerine seçilen ve depremden etkilenen bölgenin tüm coğrafi ve tarihi özelliklerini temsil eden altı mekânı içeriyor: Hatay sınırları içinde yer alan Hatay Arkeoloji Müzesi, Sarımiye Camii ve Mar Yuhanna Rum Ortodoks Kilisesi’nin yanı sıra Gaziantep Kalesi, Kahramanmaraş'taki Osmanlı döneminden kalma çarşı ve Adıyaman'daki Arsameia antik kenti.

Kültürel ve doğal mirası korumayı ve geliştirmeyi amaçlayan sivil toplumun Avrupa'daki sesi olan Europa Nostra, 2024 yılı için hazırladığı Avrupa'da tehlike altındaki yedi miras alanı listesine kısa bir süre önce Hatay ilindeki iki alanı dahil etti: Altınözü'ndeki Aziz Georgios Rum Ortodoks Kilisesi ve Antakya'nın üzerinde yükselen 18 metre yüksekliğindeki antik bir taş yapı olan Demir Kapı.

Avrupa Birliği Nezdinde Türkiye Daimi Temsilcisi Büyükelçi Faruk Kaymakcı, “Yıkıcı depremlerin ardından, Avrupa'nın da ortak mirası olan Türkiye'nin kültürel mirasını yeniden inşa etmeye ve korumaya çalışırken, başta AB olmak üzere uluslararası ortaklarımızın nazik destekleri için müteşekkiriz. Bu müşterek çaba, sınırları aşan bir dayanışmanın ve kültürü koruma konusundaki ortak kararlılığın bir örneğidir” dedi. 

Europa Nostra Başkan Yardımcısı Piet Jaspaert ise, “Güçlerimizi birleştirerek daha fazla kolektif etki yaratabiliyoruz ve hem tarihimizi yansıtan hem de geleceğimiz için bir kaynak olan kültürel mirası korumaya olan bağlılığımızı bir kez daha teyit etmiş oluyoruz. İçinde pek çok çeşitlilik barındıran Avrupa kültür mirasını koruma ve değerlendirme konusundaki kararlılığımızla Türkiye’nin yanındayız” dedi.

Bölgedeki benzersiz çeşitliliğe ve hem somut hem de somut olmayan mirasın restore edilmesinin önemine ilişkin uzman görüşlerinin paylaşıldığı bilgilendirme toplantısı,  Türkiye'nin deprem sonrası toparlanma ve kültürel mirası restore etme çabalarını desteklemek üzere kaynakların harekete geçirilmesi ve dayanışma çağrısında bulunulan bir platform görevi gördü.

Bölgedeki bazı simgesel yapıların restorasyonu için devlet ya da toplum kaynakları aracılığıyla finansman sağlanmış olsa da ihtiyaç duyulan rakam mevcut mali kaynakların çok üzerinde. Buradan hareketle UNDP, afet karşısında uluslararası dayanışma çağrısında bulunmak üzere bu kampanyayı başlattı. 15 milyon ABD doları toplanması hedeflenen kampanya kapsamında bugüne kadar toplam değeri 5 milyon ABD dolarını aşan çok sayıda taahhütte bulunuldu. 

Afetten sonraki ilk günlerden itibaren UNDP, bu zorluğun üstesinden gelmek için Kültür ve Turizm Bakanlığı ile işbirliği içinde oldu. Başlangıçta hem risk altındaki koleksiyonları korumak hem de kurtarma çalışmalarına katılan bakanlık personeline barınma imkânı sağlamak için arkeoloji müzelerine özel olarak hazırlanmış konteynerler sağlayan UNDP, daha sonra değerlendirme uzmanları görevlendirdi ve hasar sınıflandırmasında kullanılmak üzere drone, kamera, tablet ve özel yazılım desteği sağladı. Şu an UNDP’nin hedefinde, belirlenen eserlerin fiziksel olarak yeniden inşa edilmesi yer alıyor.