Hatay ve Kahramanmaraş’ta yer alan tesisler, Japonya’nın finansal desteğiyle kuruldu 

Ankara, 15 Ağustos 2024 – Türkiye’nin güneyindeki 11 ili yerle bir eden depremlerin üzerinden 18 ay geçti ve dün, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, deprem enkazının güvenli bir şekilde işlenerek geri dönüştürülmesi amacıyla inşa edilen iki model tesisin tamamlandığını duyurdu. Hatay ve Kahramanmaraş’ta bulunan tesisler, Japonya Hükümeti tarafından finanse edilen ve büyük miktardaki deprem enkazının nasıl güvenli bir şekilde yönetilebileceğini göstermeyi amaçlayan 700 milyon Japon Yeni (4,83 milyon ABD Doları) tutarındaki bir projenin parçası olarak inşa edildi.

53.500'den fazla can alan ve 313.000'den fazla binayı harabeye çeviren depremlerin sonucunda 100 milyon metreküpten (ağırlık olarak 200 milyon tondan) fazla olduğu tahmin edilen, olağanüstü hacme sahip enkaz yığınları oluştu. Deprem enkazları şehir merkezlerinden büyük oranda kaldırılmış olsa da, şehirlerin dışındaki 86 geçici depolama sahasında bulunan enkaz yığınları uygun şekilde işlenmeyi bekliyor. Enkaz dağlarının oluştuğu bu geçici depolama sahalarının sayısı Hatay'da 26, Kahramanmaraş'ta ise 18. Öte yandan, deprem enkazına karışmış olabilecek asbest ve diğer tehlikeli atıklar konusunda halk sağlığı ile ilgili endişeler devam ediyor.

“Deprem enkazının uygun şekilde yönetilmesi, etkilenen bölgenin toparlanmasının ön koşullarından biri.” diyen UNDP Türkiye Mukim Temsilcisi Louisa Vinton sözlerini şöyle sürdürdü: “Japonya'nın cömert desteği sayesinde inşa ettiğimiz tesisler, çevre üzerindeki yükü azaltmaya ve insan sağlığına yönelik riskleri ortadan kaldırmaya yardımcı olacak.”

Japonya Büyükelçisi Takahiko Katsumata ise, “Japonya afetlere yabancı değil ve Türkiye'nin karşı karşıya olduğu zorlukları iyi biliyor. Enkaz yönetimi konusundaki desteğimiz sadece finansal bir destek değil, uzmanlığımızı da paylaşıyoruz. Bu konudaki katkımız, depremlerin ardından gerçekleştirilen yeniden inşa çalışmalarına verdiğimiz desteğin yalnızca bir kısmını oluşturuyor.” dedi.

Japonya Büyükelçisi Takahiko Katsumata ise, “Bu proje, Hatay ve Kahramanmaraş'taki molozların bertaraf edilmesi yoluyla sağlık risklerinin önlenmesi ve aynı zamanda Türk ekonomisini destekleyecek sosyal altyapının güçlendirilmesi amacıyla tasarlandı. Bu proje sona eriyor ancak Japonya, daha geniş 

kapsamlı yardımımızın bir parçası olarak afet atıklarının bertarafı alanında toparlanmaya destek sağlamaya devam edecek."

Endüstriyel ölçekli kırıcılar, manyetik ayırıcılar ve bantlı taşıyıcılarla donatılan yeni tesislerde molozlar kademeli bir şekilde işlenecek. Önce tehlikeli atıklar ortamdan uzaklaştırılacak, ardından metal, tekstil, plastik, cam ve ahşap gibi geri dönüştürülebilir maddeler ayrıştırılacak. Zararlı maddelerden arındırılmış molozlar dört farklı boyutta olacak şekilde kırılacak ve daha sonra asfalt yollar için dolgu malzemesi olarak ve kaldırım taşı üretiminde kullanılacak. Şu an test aşamasının ileri bir safhasında olan iki yeni tesisin, önümüzdeki aylarda saatte 100 tonluk bir işleme kapasitesine ulaşması bekleniyor. Deprem enkazına yönelik bu yaklaşımın yaygınlaşması halinde, bölgesel depolama sahalarının kapladığı alan oldukça küçülebilir ve ayrıca, normal şartlarda kazı veya üretim yoluyla elde edilen inşaat malzemelerinin yerine işlenmiş enkaz malzemelerinin kullanılması yoluyla karbon emisyonları azaltılabilir.

Bir yıllık proje boyunca UNDP, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na moloz depolama alanlarının haritalandırılması ve değerlendirmesinin yanı sıra, geri dönüşüm tesisleri için uygun iki farklı yer belirlenmesi konusunda da yardımcı oldu. Japon uzmanlığından ve teknolojisinden yararlanılarak kapsamlı bir enkaz yönetim stratejisi ve uygulama planı hazırlandı. Tesis operatörlerine, teknisyenlerine ve yöneticilerine, toz ve asbest yönetimine odaklanılarak iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verildi. Belediye yetkilileri, hükümet kurumları ve ilgili paydaşlar da çevresel olarak güvenli enkaz yönetimi hakkında bilgilendirildi. Ayrıca, UNDP üç adet mobil kırma makinesi, iki adet asbest tespit cihazı ve 20.000 adet koruyucu ekipman tedarik etti. 

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürü Fatih Turan, “Bu proje, depremden etkilenen bölgelerde normalleşmeyi sağlama ve sürdürülebilir yeniden yapılanmayı destekleme yönündeki devam eden çabalarımızda önemli bir dönüm noktasını temsil ediyor. Enkazın çevre açısından güvenli bir şekilde yönetilmesi ve çevre koruma ile ilgili hedeflerimize ulaşmamız konusundaki hayati katkıları için Japonya’ya ve UNDP'ye müteşekkiriz.” dedi. 

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürü İsmail Tüzgen ise, “Depremler sonucunda yaklaşık 100 milyon metreküp moloz oluştu ve Bakanlık olarak bu molozun temizlenme süreçleri hakkında birçok kurum ve akademisyenle istişarede bulunduk. Atıkların çevreye duyarlı bir şekilde ekonomiye kazandırılması gerekiyor.” dedi.

Daha fazla bilgi için: 

Esra Özçeşmeci, UNDP Türkiye İletişim Sorumlusu, esra.ozcesmeci@undp.org