Garchi bu sohada sezilarli yutuqlarga erishilgan boʻlsada, natijalarni yanada rivojlantirish va jalb qilinayotgan fuqarolar sonini oshirish uchun imkoniyatlar talaygina. Birinchidan, fuqarolarning budjet qarorlarini qabul qilishda ishtirok etish toʻgʻrisidagi xabardorligini oshirish ularning faol ishtirokini taʼminlash uchun muhim boʻlib, busiz fuqarolarning budjet jarayonidagi ishtiroki rasmiyatchilik boʻlib qolaveradi. Shuning uchun targʻibot-tashviqot tadbirlarini kengaytirish va fuqarolarning budjet jarayonidagi ishtirokini taʼminlash mexanizmlari, uning imkoniyatlari va afzalliklari toʻgʻrisidagi xabardorlikni oshirish lozim. Bu — fuqarolarni budjetlashtirish jarayonida faol ishtirok etishga yanada ragʻbatlantiradi.

Bundan tashqari, budjet savodxonligini oshirish va shu orqali fuqarolarga budjet jarayonining barcha bosqichlarida ishtirok etish imkoniyatini berish ham muhim ahamiyatga ega. Aholi vakillari nafaqat taklif berish, balki ularni muhokama qilish va jamoatchilik nazoratini talab qilish muhimligini tushungandagina tizim samaraliroq boʻladi.

Fuqarolarning budjet jarayonidagi ishtirokini taʼminlash asosida moliyalashtiriladigan loyihalarning amalga oshirilishini monitoring qilishda fuqarolik jamiyati tashkilotlarining ahamiyatini kuchaytirish hamda ularni yanada kengroq jalb qilish maqsadida, trening dasturlari ayollar, yoshlar, aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlari va boshqa yakkalangan guruhlarga qaratilgan taʼlim modullari bilan toʻldirilishi mumkin. Jarayonning meʼyoriy asosini yaratish uchun fuqarolarning budjet jarayonidagi ishtirokini taʼminlash boʻyicha ilgʻor tajribalar, yoʻriqnoma va oʻquv kurslarini ishlab chiqish, hujjatlashtirish va tarqatish muhim ahamiyatga ega.

Fuqarolarni kengroq xabardor qilish hamda ularning budjetga oid savodxonligi va bilimdonligini oshirish yuzasidan taklif etilayotgan chora-tadbirlar budjet jarayoni imkoniyatlarini, fuqarolarning ushbu jarayondagi roli hamda mahalliy hamjamiyatlar uchun eng dolzarb muammolarni yechishga qaratilgan loyihalarni ilgari surishda ularning ovozi qadrini toʻgʻri tushunish uchun juda muhimdir Amaliyotdan maʼlumki, axborot tanqisligi budjet jarayoni
ishtirokchilari, xususan oʻz loyihalarini ilgari surishdan manfaatdor boʻlgan faol fuqarolar tomonidan toʻldirilmoqda. Ovoz berish boshlanishi bilan turli hududlarda fuqarolarning oʻzi tomonidan targʻibot kampaniyasi oʻtkazilmoqda. Fuqarolar odamlar koʻp toʻplanadigan jamoat joylarida maʼlum loyihalar boʻyicha targʻibot oʻtkazib, kichik mukofotlar evaziga ovoz toʻplamoqdalar. Bunday vaziyatda fuqarolar, hattoki loyihaning mohiyatini anglamagan holda, oʻz ovozlarini (SMS-xabar) yuborishlari ehtimoli katta, bu bilan ular loyihaning yutish imkoniyatlarini oshiradilar. Nodavlat notijorat tashkilotlari jalb yetgan holda keng koʻlamli axborot kampaniyasini oʻtkazish, loyihalarni shakllantirishda fuqarolarga yordam berish boʻyicha trenerlar tayyorlash, fuqarolar bilan uchrashuvlar tashkil etish hamda tashabbusli budjet imkoniyatlari va ularning ovoz berish muhimligi yuzasidan tushuncha berish fuqarolarning tashabbuslarni ilgari surish hamda ovoz berish boʻyicha masʼuliyatini oshirishga yordam beradi.

Fuqarolarning budjet jarayonidagi ishtirokini taʼminlashning ilgʻor amaliyotlarini kengaytirish, koʻp jihatdan, moliyalashtirish imkoniyatlari mavjudligiga bogʻliq. Fuqarolar tashabbuslarini birgalikda moliyalashtirish uchun koʻplab qoʻshimcha moliyaviy manbalardan, jumladan, kraudfanding (jamoaviy moliyalashtirish), diaspora tomonidan moliyalashtirish, korporativ xayriya va boshqalardan foydalanish mumkin. Shunday qilib, davlat loyihalarini amalga oshirish uchun nafaqat davlat resurslari, balki xususiy va budjet jarayonida qatnashayotgan ishtirokchilarning mablagʻlari ham safarbar etilishi, bu orqali esa ularning hal qilinayotgan muammolardagi ishtiroki va amalga oshirilayotgan tashabbuslarning qiymatini oshirish imkoniyati yaratiladi. Mazkur imkoniyatlarning barchasi faqatgina amalga oshirish mumkin boʻlgan va jamoatchilik tomonidan qabul qilingan taqdirdagina joriy etilishi lozimligini ortiqcha taʼkidlashning hojati yoʻq.

Xulosa oʻrnida shuni taʼkidlashni istardimki, BMTTD mahalliy darajadagi rivojlanish loyihalarini aniqlash va ustuvorliklarni belgilashda, ularga ovoz berishda va bajarilishini nazorat qilishda fuqarolarning toʻliq va faol ishtirok etishini qoʻllab-quvvatlaydi. BMTTD fuqarolarning budjet jarayonidagi ishtirokini taʼminlash tashabbusi fuqarolarning daxldorlik hissini sezilarli darajada oshirishi va hayot sifatini yaxshilashi mumkinligiga ishonadi. Ushbu sohadagi ilgʻor xalqaro tajribani oʻrganish va tahlil qilish asosida mutaxassislarimiz Oʻzbekiston hukumatiga fuqarolarning budjet jarayonidagi ishtirokini taʼminlash uslubiyotini ishlab chiqish va modelini tanlashda koʻmaklashdi. Biz Moliya vazirligi bilan “Ochiq budjet” portalini takomillashtirish boʻyicha hamkorlik qildik va hozir fuqarolar oʻz takliflarini osonlik bilan ilgari surishi, muhokamalarda ishtirok etishi va eng yaxshi loyihalarga ovoz berishi mumkin. Fuqarolarning mahalliy darajadagi faol ishtirokini taʼminlash maqsadida, BMTTD vazirlikka targʻibot-tashviqot tadbirlarini amalga oshirish hamda vazirlik hududiy boshqarmalari mutaxassislari uchun turkum treninglar oʻtkazishda koʻmaklashdi.

Garchi Oʻzbekistonda tashabbusli budjetlashtirishni joriy etish boʻyicha dastlabki qadamlar ijobiy natijalarni koʻrsatgan boʻlsada, hali oldinda budjet jarayoniga fuqarolarni keng jalb etish boʻyicha amalga oshirilishi kerak boʻlgan bir qancha ishlar turibdi. BMTTD va Oʻzbekiston Moliya vazirligi bu yoʻnalishda hamkorlikni davom ettiradi.