Серіктестерді жұмылдыру әдетте бөлек кезең емес, портфель әзірлеу кезеңіндегі ынтымақтастық аясына кіреді. Себебі, іске асыру кезеңіне бірқалыпты өтуді қамтамасыз ету үшін, іске асыруды біреуге табыстау және орындау бойынша қарапайым шара ретінде қарастырмау үшін осылай жасау керек. Алматы портфелінде біз «ішкі» портфель құрудың қосымша кезеңін — «Қауіпсіз және жасыл көшелер» бастамасын ұсындық, ол ауқымдырақ портфельдегі бірнеше бастаманы (немесе «нұсқаларды») қаладағы маңызды оқиғалармен (мысалы, үкімет бекіткен Алматының жаңа бас жоспары және негізгі мүдделі тараптардың мандаттары) үйлестіру үшін стратегиялық тұрғыдан байланыстырды. Бұл портфельдік инвестиция сирек болған жағдайда инвестиция тарту мүмкіндігін арттыруға, сондай-ақ портфель құрылымымен таныс емес негізгі жергілікті мүдделі тараптардың қолдауын қамтамасыз етуге талпыныс болды.

Осылайша портфельдер көбінесе онша ешкім айналыспайтын және іске асыру барысында бытыраңқы болып кететін, әдетте ең үнемді сауда-саттық қатысушысына тапсырылатын іс-шаралардың ауқымды тізімдерін жасауға алп келетін дәстүрлі «бас жоспарлар» мен қала құрылысын жоспарлау шеңберінен шығуға мүмкіндік беретін құралға айналды. Бірлесіп портфель әзірлеу шаралары жоспарлаудың орталықтандырылған және жоғарыдан төмен қарай бағытталатын сипатына қарсы тұрып, оны әлдеқайда ыдыратылған және қайталанатын үдеріске айналдыруға көмектескенімен, оны шынымен нәтижелі ету үшін қосымша қадам қажет. Алматыдағы тәжірибеміз арқылы біз әрекеттер портфелін қатып қалған тізімнен тыс ілгері бастыру үшін оны қаржыландыру мүмкіндіктеріне және мүдделі тараптардың әлеуетті коалицияларына сай «механизмдерге» біріктіру қажет екенін түсіндік.

Портфельді басқару және Стратегиялық оқыту

Портфельді басқару институцияландырумен және өзектендірумен қатар стратегиялық талдау мен оқытудың динамикалық үдерісін қамтиды, біз де қала стратегияларына сай «ішкі» портфель әзірлеу арқылы дәл солай жасауға тырыстық. Портфельді басқару оны үнемі жаңартып отыру, осы жолда қалыптасатын жаңа серіктестік қарым-қатынастар көмегімен үйрену арқылы жаңа ақпаратқа жауап қайтару керек екенін мойындайды. Алматы портфелін әзірлеу барысында біз (тексерілуі және расталауы тиіс гипотезадан емес) ашық зерттеуден бастадық, ол мүдделі тараптармен сұхбаттасу арқылы әрі қарай айқындалды, бірлесіп портфель әзірлеу барысында үнемі күмән келтірілді, тексерілді, жаңа серіктестік қарым-қатынастар құру арқылы қайта пысықталды. Портфельді бағалау ең соңында жүргізілмейді — оның орнына бүкіл үдеріс барысында бірнеше кезеңде қайталанады, сөйтіп дамуға және жүйедегі өзгермелі жағдайға қарай қам жасау мүмкіндік береді.

Алынған сабақтар және Перспективалар 

Әдістеме ретінде портфель тәсілі үнемі дамып отырады. Әдетте портфельді әзірлеу үдерісінің нақты нәтижелері әртүрлі қатысушылармен стратегиялық түрде жүзеге асырылатын әрекеттер тізімін (нұсқалар, араласу шаралары немесе эксперименттер деп те аталады) қамтиды. Мұндай әрекеттер аралас-құраластықты, байланысты және ықтимал синергияны баса көрсету үшін көбінесе бір арнаға біріктіріледі. Алматы портфелінде іс-әрекеттер үш стратегиялық нәтиже бойынша ұйымдастырылды: 1) Отбасы мен балаларға баса назар аудара отырып, денсаулықты жақсарту; 2) Жасыл экономика құру; және 3) Қаланың жасыл дамуына септесу. Аталған кластерлер ауаның ластануын денсаулық пен экономика мәселесі ретінде қарастыратын портфельдің стратегиялық құрылымына сәйкес келеді. Бұрынырақта егжей-тегжейлі айтылғандай, портфельдегі кейбір бастамалар стратегиялық тұрғыдан «ішкі» «Қауіпсіз және жасыл көшелер» портфеліне топтастырылған. Бастама мектептердің төңірегінде шоғырланған өзара байланысты инновациялар жиынтығын, соның ішінде энергия тиімділігін арттыруды жаңғыртуды, төмен шығарындылар аймақтарын енгізу, қалалық жасыл инфрақұрылымды жетілдіру және халықты қатыстыру үшін тактикалық урбанизмді қарастырады.

Басқалармен қатар тактикалық урбанизмге бағытталған шағын экспериментті қамтитын іске асырудың алғашқы кезеңдерін жалғастыра отырып, бір маңызды ой пайда болды: іс-әрекеттердің қарапайым тізімі – немесе іс-әрекеттер/бастамалар портфелі – жеткіліксіз. Әртүрлі іс-әрекеттерді нақты жағдайда қалай жүзеге асыруға болатынын түсіну және тұжырымдау үшін көп еңбек қажет. Негізінде осы стратегияларды тиімді іске асыруды қамтамасыз ету үшін «іске асыруға» әлдеқайда мұқият ойластырылған «портфель» тәсілі қажет.

Бірінші қадам ретінде біз іс-әрекеттер портфелін экожүйедегі тиісті қатысушылар мен активтер тізімі сияқты қосымша деректермен және идеялармен қалай кеңейтіп, толықтыра алатынымызды зерттеп жатырмыз. Жүйедегі тиісті қатысушыларды анықтау институттарды, кеңістіктерді, нарративтерді қамтитын жаңа, кейде күтпеген одақтардың әлеуетін көрсетеді. Дәл сол сияқты, жүйеде бар активтерді анықтау – қаржылық ресурстар мен нормативтік-құқықтық базадан бастап демократиялық заңдылыққа дейін – іс-әрекеттерді қалыптастырудағы ресурстар мен шектеулердің шешуші рөлін ашып көрсетеді. Әлгі активтер жағдайды жеңілдетіп қана қоймайды; қалалық экожүйедегі іс-әрекеттерді ынталандыру, шектеу және үйлестіру арқылы мүмкіндіктер шекарасын белгілейді. Сайып келгенде, ресурстарды бірге пайдаланатын және бір-бірінің мүмкіндіктеріне арқа сүйейтін әртүрлі қатысушылардың коалициясы арқылы іске асырылатын көптеген өзара байланысты іс-әрекеттер қорытынды әсерді қалай айтарлықтай күшейте алатынын тиімді көрсететін портфельді айқындайды.

Алматыдағы ауаның сапасын жақсарту жөніндегі бастамамыз жаңалық ашу және үйрену жолы болды. Портфель іске асырудың жаңа сатыларына көшкен сайын, үдерісті институцияландыратын және өз контекстіне бейімдейтін жергілікті субъектілерге біртіндеп беріліп жатыр. Сонымен бірге біз жобаның ауқымын кеңейту жолдарын зерттеуді, алынған сабақтарды БҰҰДБ-ның Қазақстандағы және одан тыс жерлердегі ауқымды бағдарламаларын бастау немесе кеңейту үшін қолдануды жалғастыра береміз.